Atualità
Di dla cultura ladina: mëisa de descuscion
USP – L va debujën de istruzion ala cultura architetonica y de schivé hotiei fai do a na cësa da mont, udui sciche kitsch. Chisc ie stai doi argumënc plu sentii tla mëisa de descuscion n ucajion dl di dla cultura ladina metù a jì dal Assessorat ala cultura ladina ncuei (juebia 2 de utober) a Bulsan.
La cultura architetonica ie esprescion dla populazion. Nsci sciche l ie unì fat strutures fascistes o luesc da paur, nsci porta valores nueves nce n’architetura nueva. La maniera de frabiché muessa passené tl luech y cie che passenea te na gran zità ne passenea majera pert nia te n pitl luech. Sun chësta fundamënta iel pra la descuscion da pert de architec, da pert aministrativa y da pert respunsabli per la cuntreda unì purtà inant la descuscion. Mejes y viles vën curedes y mantenides cun gran pascion y sensibilità. Dal’autra pert iel purempò l pericul che les vën arbandunedes y che la jënt va a viver ti luesc dla valeda. Feter duc fova a una che i gran hotiei, fai sun l stil de na pitla cësa alpines ne sta nia bën. La rentabilità economica se damanda na cërta grandëza, purempò val debujën de ideies nueva. De chësc vieres pudëssa n teoria judé cuncorsc sciche l vën fat pra frabiches publiches.
Da pert aministrativa iel unì spiegà che pra la cëses y nce per stredes, puenc o tuniei uelen arjonjer la miëura cualità n cont dla tecniches y dl cialé ora. N chier tres cuncorsc do na bona via per tenì l var cun l’inuvazion y mantenì tl medem mumënt nce la tradizion. “La strutures publiches dëssa vester de ejëmpl per privac” nsci l pensier dl assessëur ai lëures publics.
Canche l vën dat dant diretives mancia suvënz l raport cun la cuntreda, chësc muessa mo unì miurà, iel unì dit tla descuscion.
Tla minionga publica iel debujën de mparé a cunëscer miec la cultura architetonica. Sce n ie boni de udëi valores architetonics possen schivé fai che ie unic fai.
N cont dl’architetura tipica dla valedes ladines dëssen a uni maniera mantenì l arpejon architetonica l’adatan dediteora al’esigënzes dal didancuei. Dla tradizion dëssen se tò pea dantaldut la pascion y l amor per la cëses tipiches. Tl architetura ne dëssen nia fé do a d’autri raions ma cialé cie che la passenea te nosta valedes.
Tla cumiscions dl frabiché dëssel aldò di partezipanc ala descuscion vester persones cun ma miëura cunescënza dl’architetura. Ma l ne dëssa nia me vester architec. Dificulteies porta suvënz che la jënt tla cumiscions dl frabiché vif massa daujin a chëi che uel frabiché y nsci iel mo plu rie a tò decijons ogetives. Dal’autra pert iel iust la cumenanza de n luech che dëssa dé dant la direzion dl’architetura. De plu se à mustrà a una che architec y nce patrons dëssa vester plu omli. Chësc vel dantaprima n cont dl ressorses ambienteles.
Pra la descuscion à fat pea Roland Dellagiacoma, diretëur dla Repartizion natura y cuntreda, i architec Siegrid Piccolruaz y David Stuflesser y Josef March, diretëur dla Repartizion per lëures publics. La muderazion ie unida meneda da Diego Clara.
as
