Atualità
Matura ladina tla Cumiscion di Sies
USP – A Roma iel chisc dis unì fat n var nuef per recunëscer la matura dla scoles ladines sciche atestat de trilinguism. I respunsabli dla Ntendënza ladina à prejentà la situazion y la pruposta dla Jonta provinziela ala Cumiscion di Sies. La Cumiscion uel proscimamënter traté la pruposta.
La Jonta provinziela ova sun pruposta dl assessëur Florian Mussner bel l'ann passà de setëmber dat pro che la matura ladina dëssa valëi sciche atestazion dla cunescënza dl tudësch, talian y ladin a livel „B" dl trilinguism, a cundizion che l sculé ebe fat 10 ani de scola paritetica.
L ntendënt Roland Verra y l diretëur de repartizion Alexander Prinoth à śën prejentà la situazion ala Cumiscion di Sies a Roma. Te chësta ancunteda a livel tecnich, n mierculdi ai 7 de nuvëmber, iel sëuraprò ala pruposta dla Jonta provinziela nce unì purtà dant i resultac dla nrescides sun la cumpetënzes linguistiches di sculeies che aldò de n arat scientifich ie feter al medemo livel sciche pra sculeies de rujeneda tudëscia o taliana. Leprò iel nce unì purtà dant i resultac di candidac ladins ti ejams de bi- y trilinguism. Tla Cumiscion di Sies, la cumiscion paritetica Stat-Provinzia, iel dlongia parlamenteres da tlo nce prufessëures universiteres numinei dal Guviern. A chisc reprejentanc dl Stat ti iel te chësta ucajion nce unì prejentà l model de scola paritetica ti luesc ladins.
La reazion dla Cumiscion di Sies ie stata positiva: „L presidënt Andreas Stacul à dat da ntënder che l ie de bujën de fé velch y che n ne possa nia lascé la situazion nscila sciche la ie" dij l ntendënt Verra.
Bele d'auril dan doi ani ova l Guviern talian dat pro na norma de atuazion al Statut d'Autonomia per pité alternatives al ejam de bilinguism. L fova unì dat pro che na matura tudëscia deberieda cun n na laurea taliana, o na matura taliana y na laurea tudëscia, vën recunesciù per l bilinguism de livel „A". Te chëla norma ne fovel nia unì tenì cont dla matura paritetica ladina. „L mpëni dl recunescimënt dla matura ladina ie plu che auter na cuestion de prinzip y de valivanza di dërc per nosc sistem scolastich" spiega l Ntendënt ala scola ladina.
I reprejentanc dl Assessëur provinziel ladin ie ruvei da Roma cun na bona speranza davia che i à sentì n bon tlima y despunibltà da pert dla Cumiscion di Sies. Do chësta prejentazion tecnica dëssa la pruposta dla Jonta provinziela unì metuda al orden dl di dla Cumiscion di Sies. Sce la unirà data pro, passerala al Guviern talian acioche l fej na norma de atuazion al Statut de Autonomia.
Autramënter che la norma de atuazion dl 2010, vëija la pruposta dla Jonta provinziela dant n recunescimënt per duta trëi rujenedes provinzieles. Davia che l se trata dl ejam a livel "B" ne iel te chësc cajo "ladin" ne iel nce nia de bujën de n titul universiter tl'autra rujeneda.
Sce l recunescimënt dla matura ladina vën azetà a Roma, saral pona de bujën de ufizialisé la pert ladina che vën n majera pert bele fata ti ejams de maduranza ti luesc ladins. A chësta maniera unissa la rujeneda ladina recunesciuda ufizialmënter tl ejam de livel plu aut ti luesc ladins.
as
