Atualità
Scolines ladines: Le cufer nü „QUAKY“ alisirëia l’aprendimënt dl lì y scrì
Alisiré l’alfabetisaziun y ciafè plü cosciënza di sonns che é lià laprò bele da pići insö: Chësc é l’obietif dla publicaziun nöia de Inovaziun y Consulënza tl Departimënt Educaziun y Cultura Ladina presentada incö (17 de setëmber) tla Scolina Saliëta a Urtijëi.
Le cufer cun material didatich y teoretich sön la cosciënza di sonns (phonologische Bewusstheit) à inom „Quaky“ y sarà n sostëgn ajuntif por le personal dles scolines por avijiné i pici ala decodificaziun di sonns y sëgns ti lingac ladin, talian y todësch. Le svilup dla „cosciënza di sonns“ fej pert dl prozès d’alfabetisaziun che se formëia bele pro les mitans y i mituns tl eté dla scolina canche al nasc i pröms tentatifs da imparè da lì y da scrì. La capazité da svilupè na „cosciënza di sonns“ é n’abilité fondamentala por smendrì les dificoltês che po saltè fora tratan le prozès de aprendimënt di sonns y sëgns linguistics y che mëss insciö gnì sostignida dai geniturs sciöche inće dai maestri y dales maestres. La Repartiziun Inovaziun y Consulënza tl Departimënt Educaziun y Cultura Ladina à insciö laurè fora te n grup de laûr le cufer „Quaky“ che é gnü presentè incö (17 de setëmber) tla Scolina Saliëta a Urtijëi en presënza de, danter l'ater, l'intendënt por la scora ladina Roland Verra, l'ispeturia por les scolines Edith Ploner, la direturia Hannelore Insam y les coordinadësses dl proiet Sabine Hofer y Veronica Rubatscher.
Le grup de laûr dl Departimënt Educaziun y Cultura Ladina, formè dal intendënt dles scores ladines Roland Verra, dal’ispeturia dles scolines ladines Edith Ploner, dala coordinadëssa dles scolinesde S.Cristina y Sëlva Ingrid Mussner, dai colaboradûs dl Ćiamp Inovaziun y Consulënza dl Departimënt Educaziun y Cultura Ladina Claudia Rubatscher y Felix Ploner y dales coordinadësses dl proiet Sabine Hofer y Veronica Rubatscher, s’à porchël dè jö cun la proietaziun de n program de eserzitaziun por le „svilup dla cosciënza di sonns“, realisé sön mosöra por la realté plurilinguala dla scora ladina.
Ti ultims vint’agn àn podü desmostrè tres inrescides empiriches che i mituns/les mitans svilupëia la capazité da aldì fora elemënć sonurs dl lingaz te na manira intuitiva, naturala, bele denanche imparè le lingaz scrit. Les analises scientifiches à inće desmostrè che chësc prozès de coscientisaziun di sonns po gnì alisiré y ausé, sce al vëgn pité regolarmënter, cun na certa strotöra, jüć y eserzizi. Les probabilitês che le möt impares da scrì zënza de gran dificoltês, é te chësc caje tröp plü granes. Al paia porchël la möia da mëte man le plü adora che ara va, bele te na eté prescolara, da osservè le svilup y sostignì aladô chës perts dla cosciënza di sonns che se svilupëia zënza la conescënza dl lingaz scrit. Propi te chësta fasa se tàchel ite le proiet »Quaky« cun so material adatè da ciafè »cosciënza di sonns«.
Le resultat é le cufer de materiai „Quaky“ che mët śëgn les educadësses dla scolina y di pröms agn dla scora elementara sc'al é debojëgn, tla condiziun da podëi ti trasmëte te na manira plajora ai mituns y ales mitans na comprenjiun fondamentala dla strotöra dl lingaz, y chësc te trëi lingac che é bele gnü porvè fora tl ann de scolina 2013/14. Tla scatora „Quaky“ él da ciafè n manual cun na introduziun tla teoria dla promoziun di lingac tla scolina y na racoiüda de „jüć por le svilup dla cosciënza di sonns“, 308 chertes cun dessëgns da corusc realisà dala ilustradëssa Christine Walpoth, y n arosch de plisc, che à inom Quaky, da adorè sciöche popa di lingac. La ligna grafica é de Felix Ploner y le cufer vëgn dé fora da Inovazion y Consulënza.
Cun l’arosch che à n fazorel cöce vëgnel baié todësch, le fazorel ghel indichëia che al vëgn baié talian, y l’arosch cun le fazorel vërt baia ma ladin. L’inom „Quaky“ y la dezijiun da tó n arosch sciöche acompagnadù tres döt le program é le früt dl rajonamënt che i arosć é sta les prömes creatöres de nosc planët che à svilupé sonns. Le program de eserzitaziun é strotoré te 6 scalins desvalis che vëgn un indolater y é regolè da n plann de laûr bindebò datailè. I jüć y les eserzitaziuns vëgn pità tl’ultim ann de scolina ai mituns de 5 - 6 agn, trëi iadi al’edema, por 15 menüć al iade. Determinant él che al vëgnes adorè te vigni unité dl program düć trëi i lingac. Plü informaziun é da ciafè sön le sit http://www.pedagogich.it/.
USP
Galaria dales fotografies
