Atualità
Scora ladina: Les publicaziuns 2014 pîta na gran richëza de contignüs
L’alfabetisaziun tla scolina tres le svilup dla cosciënza di sonns, l’insegnamënt dla storia y dla cultura ladina, l’educaziun musicala y plurilinguala: Chisc é ma n valgügn di temesc dles publicaziuns nöies che é gnüdes laorades fora chësc ann dal Departimënt Educaziun y Cultura Ladina tres le Ćiamp Inovaziun y Consulënza (ex IPL) y che vëgn anuzades dales scores sciöche material didatich nü.
Le Ćiamp Inovaziun y Consulënza dl Departimënt Educaziun y Cultura Ladina é tl stlü jö n ann rich de publicaziuns nöies che vëgn adorades sciöche material didatich tles scores y scolines dla Val Badia y Gherdëna. „La publicaziun de material didatich adatè a nosta scora plurilinguala é de gran importanza, deache al coliëia le svilup didatich y pedagogich cun i debojëgns dla scora ladina y ti pîta insciö ai scolars y maestri na ligna de stromënć nezesciars por aprofondì les metodes d’insegnamënt y i contingüs insegnà“, dij l’assessur por la scora y cultura ladina Florian Mussner. Deache la scora ladina ne à nia la poscibilité da podëi s’anuzè de n „hinterland“ ampl de publicaziuns plurilinguales da d’atres realtês, é le renovamënt y le svilup de materiai didatics adatà al plurilinguism pratiché tles valades ladines de gran importanza por düć i livì dla formaziun dala scolina ala scora alta, insciö l’assessur Mussner. „Le ćiamp Inovazion y Consulënza fej le laûr de na ćiasa edituria por ći co reverda i mesi didatics por les scolines y scores ladina, messunse pö se laoré fora scialdi döt da sûsc. Te chësta ocajiun oressi alzè fora le gran y bun laûr de mies colaboradësses y de mi colaboradûs dl Ćiamp Inovazion y Consulënza y dantadöt la disponibilité dles insegnantes y insegnanć de scolines y scores, co se mët intres indô a disposiziun por proieć nüs“, dij Felix Ploner, diretur dl Ćiamp Inovaziun y Consulënza.
Sföis de storia, cultura y politica ladina por le scores altes, material didatich por l’educaziun musicala y interculturala tles scores elementares y n cufer por la cosciënza di sonns tles scolines é na pert dles publicaziuns nöies dades fora chësc ann. Tl 2014 él insciö gnü presentè plü avisa chëstes publicaziuns:
Öna dles publicaziuns nöies de Inovaziun y Consulënza tl 2014 é gnüda presentada da püch y porta l’inom Quaky, n cufer didatich y teoretich por alisiré l’alfabetisaziun di mituns. Le material didatich é gnü elaboré tres n svilup concret söl ćiamp, adinfora él nasciü n program de eserzitaziuns por le „svilup dla cosciënza di sonns“, realisé sön mosöra por la realté plurilinguala dles scolines ladines. La strotöra dl lingaz po insciö gnì presentada ai mituns te na manira plajora por mioré sües competënzes de comprenjiun linguistica. Le proiet é gnü coordiné da Sabine Hofer y Veronica Rubatscher.
Na secunda publicaziun é gnüda presentada de setëmber da Paolo Vinati y Susy Rottonara: al se trata de na seria de unitês didatiches por l’educaziun musicala interculturala cun le titul „Le planët sona y ćianta“. Tles 12 unitês didatiches vëgnel presenté na pluarilté de formes musicales da plü perts y cultures dl monn por daidé da svilupé inant les conescënzes musicales y interculturales di scolars. Le material po inće gnì anuzè tratan l’insegnamënt de plü materies, i lingać adorà é ladin, todësch y talian.
Por alisiré l’integraziun dl’educaziun plurilinguala tla cuarta y cuinta tlassa dles scores elemtentares ladines él en stampa le „Material didatich por l’educaziun lingusitica integrada 4-5“. Tres le material vëgnel pité la poscibilité da tratè tematiches desvalies adoran i trëi lingać prinzipai dles scores dles valades ladines ladin, todësch y talian. Chësc laûr é gnü coordiné da Claudia Rubatscher y gnará presentè de jenà 2015.
Plü sföis por l’insegnamënt dl ladin tla scora alta (te döes ediziuns: öna badiota, öna gherdëna) é inće sot ales publicaziuns nöies: Luciana Palla é l’auturia de trëi publicaziuns cun le titul „Politica, cultura y identité ladina“, „Danter les döes veres y le fascism“ y „Les opziuns y la secunda vera mondiala“. La pröma publicaziun dëida a conësce la storia dla Ladinia dala fin dl 1800 ćina ala pröma vera dl monn te chël tëmp, olache al mët man da se svilupé na cosciënza d’itentité, la secunda aprofondësc la situaziun di ladins do la Gran Vera, la destacada dla Ladinia dala monarchia di Habsburg y la tripartiziun, la terza presentëia na spligaziun storica dla situaziun dla Ladinia inanter le 1939 y le 1945. Le sföi por l’insegnamënt „La pröma vera mondiala tla Ladinia“ scrit da Magdalena Miribung trata la tematica dles gaujes che à condüt al conflit mondial y le svilup dla pröma vera mondiala tla Ladinia. Chësc proiet é gnü coordiné da Erna Flöss, y gnarà presenté a n publich plö ampl da d’aisciöda 2015.
Les auturies Thea Unteregger, Eveline Vinatzer y Stefanie Perathoner à implü publiché döes racoiüdes de tesć y plates de laûr cun le titul „Le guant tl tëmp dl fer“ y „Le tëmp dl fer tles valades ladines“. La pröma publicaziun trata dles fibules tl Museum Gherdëina, le guant dl tëmp dl fer y süa recostruziun, la secunda dles valades ladines 300 agn dan G.C., dla ćiasa y scritöra retica y dl svilup dl cult y dla religiun.
Implü él gnü realisé adöm dales Repartiziuns dla cultura todëscia y taliana la suraodüda y documentaziun “Dis de educaziun politica 23.04-09.05.2013“ che presentëia valgönes scomenciadies dl ann passè sön plü workshops, seminars y conferënzes che à aprofondì la relaziun danter „Media – Podëi – Minunga“.
Le Departimënt Educaziun y Cultura Ladina publichëia inće vigni ann la brosciüra de ajornamënt cun düć i cursc de formaziun por les scores y scolines ladines, co vëgn coordinà da Mathias Stuflesser. y la revista „Aules“ che trata tematiches desfarëntes dl monn dla scora paritetica ladina y che vëgn partida fora tradizionalmënter tratan le Dé dla scora ladina tl mëteman dl ann scolastich.
Inće por le 2015 à le Ćiamp Inovaziun y Consulënza en program dër ampl, co va dla presentaziun de na CD con ćianties religioses a »Suri«, dles unitês dla scora alta al proiet »Laurun deboriada 1 y 2«, le liber de ladin por la scora elementara. Sambëgn é döta l’ativité da ciafè sön internet al sît pedagogich.it
rc
Galaria dales fotografies
