Atualità

Politica | 11.12.2009 | 12:23

Rujeneda de Durnwalder sun l bilanz 2010: mparé duta la vita y crisa sciche puscibltà

USP – L’idea dl mparé duta la vita per duc – nce per chiche ie tla politica – à l presidënt Luis Durnwalder sotrissà ncuei (11 dezëmber) te si rujeneda sun l bilanz provinziel per l ann 2010. Chi che ie tla politica muessa aldò de Durnwalder mparé a tò la cundizions mudedes dala crisa y les nuzé sciche puscibltà.

Rie ujes, nsci Durnwalder, se tol a di che i politicri ie i sëui a se stlù dan al mparé duta la vita: „Nëus ons sën plu che mei la puscibltà de desmustré che la ne ie nia nscila. La cundizions ie mudedes tan dassënn che l ne ie nia plu realistich jì inant nscila“. L ie nfati l prim iede, nsci l presidënt, che l prejënta n mënder bilanz al Cunsëi. Chësc ajache per via dla crisa economica mundiela à l’economia purtà manco chëutes y la Jonta provinziela à ulù prugramé cun gran prudënza. „Da permò ons pudù stlù ju tratatives longes cun l Guviern de Roma te chëla che son ruvei a una sun na soluzion per l finanziamënt dl’Autonomia y per nosta cumpetënzes“ nsci l presidënt che à sorissà che a chësta maniera saral mesun prejenté nce ti ani che vën n bilanz de feter chësta grandëza. Dantaldut saral mesun mo ngrandì l’autonomia ti ciamps dl marcià dl lëur o dl finanziamënt dl’Università y dl Conservatorio. „L ne ie nia rejon de panich y mo manco de mëter l cë tl sablon“ à dit Durnwalder. Uni crisa ie nce na puscibltà de mudé, na puscibltà de fé velch da nuef, na puscibltà de taië via vedla stories y la puscibltà de dunfrì la vacia santa“ nsci Durnwalder.
L ne dëssa nia unì ntendù na cuineda sce n rejona dla crisa sciche na puscibltà, nce sce vel un ie unì tucà dassënn. Bele abenëura iel unì tëut pruvedimënc y nce l marcià dl lëur ie stat plutosc stabil.

Te si rujeneda à Durnwalder nce tucà l „Sistem Südtirol“, che de plu sustenidëures dl referendum à ulù desmëter. Ël nstës ne se vëij nia sciche un che dubitea dl sistem politich per via de na crisa, te chësc cajo, na crisa economica. Durnwalder à sorissà che l ne ie nia contra n referendum, ma che l ie dassënn de contra de lascé che la jënt tole dezijions sun details. N sistem ulache la forza ti vën data ala maiuranza di litadëures – nsci Durnwalder - ne possa nia vester efizient te n raion cun plu grupes de rujeneda y mendranzes.

Te chësc bilanz à la Jonta provinziela dat pëis ala furmazion, ala sanità, al soziel, ala nrescida y al svilup. Sëupraprò se an tëut dant na politica dl’energia inovativa, de sustenì l’efizienza cun l’energia (nce cun l bons de cubatura), de sustenì la Cësa tlima y de adurvé energia che se lascia renuvé.
Tla rujeneda iel unì fat n cheder la politica economica contra tendënza tulan pea nce l smëndri la chëutes. „Tl capitul dl’economia dëssen tò n cunsciderazion cie che va ora ma nce cie che vën ite“ à dit l Presidënt dla Provinzia. Manco chëutes per la firmes uel nce di manco ntredes per la Provinzia.
Tucan l cumerz, l’agricultura, l trasport, l smëndri burocrazia y cuntroi, à Durnwalder nce rujenà de na spartizion nueva che garantësc na cërta mesura de bënsté y valivanza di dërc. L ne possa tl medemo tëmp nia suzeder che vën sustenì chël che ne porta nia inant la cumenanza, nsci l vester frec, zënza ideies, nia desposć a jì tl risich, jì do ai autri y n se cuntenté.

N cont dla politica n generel se mbincia Durnwalder n pue’ plu de calma y n jì plu sot ai argumënc, plu cura, plu cuntenuc, ma nce n pue plu vester y manco ulëi vester, n pue’manco simbolica, manco mania de se mustré.
Dal svilup dl’Euregio ie Durnwalder ruvà al argumënt dl’autodeterminazion. Chësta ie aldò dl presidënt permò da se damandé sce la Talia ne tën nia ite l Cuntrat de Paris. „Chi che sveia do autodeterminazion, tën n fulimant de viers dl’acurdanza Gruber-Degasperi, zënza stlarì cie che dëssa unì do si cënder“ à dit l presidënt.

L 2010 pieta ucajion - aldò l presidënt - de mustré de ti vester a situazions ncompres, y che n à la ulentà y l snait de scurté ulache l ie debujën, „nce sce chësc nes porta nia bon inuem“. „Nuzon chësta ucajion per ti mustré ala jënt che i politicri ne ie nia stares, ma persones sciche d’autres, che mpera duta la vita y che muessa duta la vita se adaté a situazions nueves. Y sà nce da fé chësc“ à dit Durnwalder per stlù ju.

Juntá prò: dut l test dla relazion