Atualità

Aministraziun | 14.12.2009 | 16:12

Jonta provinziela: ulon deventé na “provinzia tlima”

USP – La Jonta provinziela de Bulsan à metù sun mëisa na lingia de pruvedimënc per smëndri l mpaziamënt dl’aria. N se à tëut dant fins da arjonjer l ann che vën, nchin dl 2013 y nchin dl 2020. Di argumënc che ie unic tratei ncuei (14 dezëmber) à l presidënt Durnwalder nce prejentà l’agenzia nueva di museums provinziei, l cënsimënt di luesc da paur y la dlaveies contra la rabia per cians.

Pruvedimënc per stravardé l tlima
Sce a Kopenhagen vëniel chisc dis tenì la cunferënza mundiela per l tlima, pona à nce la Jonta provinziela de Bulsan metù sun mëisa prupostes per smëndri cuncretamënter l mpaziamënt dl aria. L ie unì tratà da 20 a 30 pruvedimënc. Co che dëssa cialé ora cuncretamënter l mëter n drova cun decrec y la normes aldò, uel la Jonta provinziela jì plu sot te si tlausura ai 7 y 8 de jené.

L argumënt zentrel ie la reduzion de emiscion de anidrida de carbonium (Co2). La Provinzia à al mumënt na emiscion de 5,3 tones de Co2 pro zitadin al ann y ie nsci bele a n bon pont tl cunfront nternaziunel. L USA à valores ntëur la 20 tones, l Deutschland ntëur 9,9 tones. Nchin dl 2020 ulëssen smëndri chësta emiscion tla provinzia de Bulsan a 4 tones de Co2 per zitadin al ann.
Dl’energia che vën adurveda tla provinzia de Bulsan ie l 56% energia alternativa ala funtanes fossilies. Chësta perzentuela dëssa nchin al 2013 unì auzeda nchin al 75%.

La reduzion dl’emiscion dëssa unì arjonta tres l sparanië energia, n se nuzé efizient y adurvé for deplù energia alternativa.
L sparanië energia dëssa dantaldut unì arjont pra l frabiché.
Da juni 2010 dëssa duta la cëses fates su da nuef me plu pudëi adurvé nchin a 5 litri de gasuele pro meter cuadrata al ann. Nsci posseles nce unì cunscidredes cëses tlima “B”. Ma per chësta categuria ne dajeral plu degun sustëni provinziel. Per la categuria “B+”, che adrova me energia alternativa uelen dé n bons de 10% de cubatura. Chiche fej da nuef na cësa dla categuria tlima “A” (cunsum nchin 3 litri de gasuele per meter cuadrat al ann) dëssa giapé n bonus de cubatura dl 5%. Sce l vën tenì ite i criteries dla categuria tlima “A+”, uniral dat n bonus de cubatura dl 15%.
L fin per l daunì ie che nchin dl 2015 muessa duta la cëses nueves avëi la categuria tlima “A” y nchin dl 2020 i criteries tlima “A+”.

Criteries manco auc unirà pertendui a ressané de vedla cëses (fates su dan l 2005). Per giapé l bonus de 200 m3 de cubatura muessen tenì ite i criteries cësa tlima C, che uel di n cunsum nchin a 7 litri de gasuele pro meter cuadrat al ann. Chësc bonus giaperan nce do la fin dl 2010. Sce l vën tenì ite chisc criteries a ressané n condominium, puderal unì stlut su duc i solderi, nce sce l fej ora passa 200 m3.
Sce na vedla cësa unirà trata ju y fata su da nuef, messeran respeté i criteries tlima “A” per giapé l bonus de 200 m3.

N sustëni provinziel per la produzion de strom (Photovoltaik) unirà me dat sce la cësa tën ite i critereis tlima “C”.
Sistems de photovoltaic dëssa unì anjeniei sun i tëc te raions de produzion, cooperatives y strutures publiches.

Tl trasport publich uel la Jonta provinziela fé nvestimënc nueves. N se à tëut dant l Green Corridor (port vërt) danter Bulsan y l Prëner ulache la funtanes dl ciaut dëssa unì culeghedes miec. Per motorins a strom dëssel unì njenià stazions da ciarië la bateries pra scoles y spedei.

Tl’argicoltura uelen smëndri l trasport de marcanzia sustenian dantaprima la produzion, l trasport y la laurazion dl lën. Hotei che se nuzeda de prudoc da tlo dëssa giapé la merca “Tlimahotel”. Per dut l raion provinziel uel la Jonta provinziela arjonjer l livel de na “provinzia tlima”.
De majera manifestazions sciche la fieres o la garejedes de copa dl mond dëssa deventé neutreles de anidrida de carbonium (Co2). Urganisadëures messerà prejenté n cunzet per avëi manco muvimënt de auti y manco cunsum de energia. La chëutes per mesuns de trasport cun manco emiscions Co2 dëssa unì lascedes do.

Agenzia di museums provinziei
La direzion di museums provinziei ie unida ntegreda tl assessorat provinziel ala cultura. L’agenzia di museums provinziei arà n si bilanz a pert. La ncëria da diretëur ie unida sëurandata a Othmar Parteli. L ne sarà degun cunsëi de aministrazion ma me la ncëria de cuntrol che ie unida sëurandata a Renata Battisti.

Cënsimënt di luesc da paur
Dal prim de jené uniral metù man cun l censimënt di luesc da paur. La Jonta provinziela à dat pro n’acurdanza che l Istitut de statistica provinziel ASTAT possa sëurantò nfurmazions dal istitut statel ISTAT. Tl’acurdanza iel unì stlarì la cundizions de culaburazion.

Dlaveies contra la rabia de cians
Nchin de merz 2010 dëssel unì fat la dlaveies a duc i cians. L unirà njenià l servisc y per i patrons di cians unirà la dlaveies a custé fer 5 Euro. “L ie mpurtant che la jënt se tole a cuer l problem dla rabia” sorissea l assessëur Berger. L unirà partì ora julantins per nfurmé sun l cumpurtamënt. “Dantaldut ne dëssa i mëndri nia pië ite tieres fulestieres, mo manco tieres salveres” dij Berger. L ie mpurtant fé riesc al savëi sce n abina tieres crepei.

Acurdanza cun l RFI
Cun la sozietà taliana per la scines dla ferata RFI iel unì dat pro n’acurdanza per adurvé la scines te vel ëures dl di. Te chëla che la Provinzia de Bulsan à cumprà chisc dërc, ne messeran nia plu adaté i orars dl trasport local ala ferata naziuneles.

Sustëni per la zertificazion SOA
La Provinzia de Bulsan à sëurantëut la normativa naziunela che firmes che uel fé pea cuncorsc publics sëura 150.000 Euro muessa avëi la zertificazion SOA. Davia che de mëndra firmes se stënta a paië chësta zertificazion che ti costa da 20- a 30.000 Euro, sustën la Provinzia de Bulsan chësc custimënt al 70%. La Provinzia spenderà per chësc sustëni al’economia feter 1,5 milion de Euro.

Streda de Ulten
Per cumedé la streda te Ulten à la Jonta provinziela dat pro n custimënt de 28 milion de Euro. Per lëures de prëscia ti tuniei uniral bele n auter ann spendù ite 8 milion de Euro.

Culezion de documënc
La culezion privata de gran valor de Georg Siegmund Graf Thun Hohenstein Welsperg iel de documënc storics, vedli passa 800 ani che reverda l tirol storich. Chësc gran avëi culturel ie unì cumprà dala Provinzia per n custimënt de 680.000 Euro.