Atualità

Politica | 07.06.2010 | 15:04

Jonta provinziela adateda l plann di purtoies

USP – La Jonta provinziela de Bulsan à dat pro truep adatamënc al plann provinziela di purtoies da schi y mplanc portamont. Danter chisc nce doi purtoies ju per l Plan de Corones y Marinzen a Ciastel. Sciche l ie unì prejentà te cunferënza stampa, iel stat na majera descuscion per via dl’imigrazion y dla reforma dla scola, ma zënza ruvé a na dezijion.

Purtoies dai schi y mplanc
Dla 30 prupostes che ie unides dates ite per adaté l plann provinziel di purtoies iel unì dat pro feter 20 che tratova me de mëndra mudazions. L presidënt Durnwalder à prejentà 8 caji ulache la cumiscion tecnica y la cumiscion ambientela ne fova nia a una.
Dal Plan de Corones de viers de Valdaura à la Jonta dat pro de fé n purtoi che ruva nchin ala stazion dla furnadoia ma nia nchin ala stazion dla ferata. Per l culegamënt cun Ried fova duta la cumiscions a una, perchël à nce la Jonta azetà l culegamënt a cundizion che l ne vënie nia fat vares inant nchin che ne ie nia unì fat l referendum. “L mplant de Marinzen ne possa nia unì fat nsci sciche se à damandà l Chemun, ma perchël ons abinà n cumpromis per fé na varianta” à dit Durnwalder. L culegamënt Maran 2000 - val Sarentin ie unì azetà tl raion Kesselberg. Sul Pas de Mont (Karerpaß) possel unì fat l mplant Laurin II ajache, aldò dl presidënt, ie chësc debujën per mantenì l zënter. Danter Vals y Gitschberg iel unì dat pro l culegamënt de mplanc ma zënza purtoi. Tl plann provinziel per i purtoies uniral pona nce juntà n mplant a Ladurns, tl chemun de Prëner, y a Sexten ulache la se trata de mëter adum doi zëntri.
Chësc plann provinziel dai purtoies y mplanc vën uni 10 ani laurà ora da nuef. Chëst iede se tratovela de adatamënc che possa unì fai uni 5 ani.

Reforma dla scola auta
La reforma dla scola auta tla provinzia de Bulsan ne ie mo nia unida data pro te Jonta provinziela ajache l ie mo de bujën de stlarì n valguna cuestions. Aldò de Durnwalder iel mo debujën de abiné la maniera per culeghé miec la defrënta scoles. “Messon mo se fé na idea plu tlera cie che ulon che n madurant sebe canche l à finà la scola auta.” à dit l presidënt dla Provinzia. Ponc de fundamënta ie la trëi rujenedes tudësch, talian y nglëisc, l savëi prufesciunel, l savëi generel y valores.
N cont dl gymnasium ova l Stat n iede smëndrì dassënn la pusciblteies y śën ieles inò unì slargëdes ora. La Jonta provinziela ulëssa udëi dant la puscibltà statela ma nce pudëi adaté la norma de atuazion y crì ora la materies de nseniamënt.
Tl cajo dla scoles prufesciuneles an mo dificulteies ajache i jëuni de rujeneda taliana ne se nuzea nia tan de chësta scoles ma plu gën de autra formes. Nsci muessel mo unì fat ora sce chëi che fej n ejam da fant do 3 o 4 ani, muessa fé n ejam de amiscion per pudëi jì inant tla cuarta tlas dla scola auta cun l obietiv dla matura. Da stlarì iel nce tan inant che dëssa jì l’autonomia dla singula scoles: “te vel caji cunvën n’aministrazion zentraliseda y te d’autri caji iel drët che l sibe autonomia didatica” à dit Durnwalder. La Jonta provinziela se nmagina che l ie drët avëi na evaluazion nterna ma che leprò iel nce debujën de n cuntrol de cualità che vën da dedora.

Cundizions de imigrazion
Nce la pruposta de lege sun l’imigrazion, prejenteda dal assessëur Bizzo, ne ie mo nia unida data pro te Jonta provinziela. La cumpëida de persones da ora dl’Europa che vën tla provinzia de Bulsan ie smendrida permez ai ani passei, aldò de Durnwalder, n sëni che i pruvedimënc restritives n cont de servijes soziei y aiuc per cuatieres cun la tlausula de 5 ani de residënza à juà. La ulentà dla Jonta ie che l dëssa unì dat prezedënza a persones da paejes dl est europeich. Ma dant dëssen cialé de ciafië cun la jënt da tlo, tenian cont che l ie 10.000 zënza lëur, vala n ied de abiné da lëur per chisc. “Nce cun de plu pruvedimënc saral for inò debujën de lauranc da ora dl’Europa, ma messon cialé de smendì mo de plu chësta cumpëida” à dit Durnwalder.
Na soluzion iel mo a abiné per lauranc da oradecà che uel fé unì do parënc. Do cin ani de residënza à chisc l dërt de pudëi ji tla cëses de paussa o de giapé la segurazion de cura. “La va de abiné la maniera che chësta puscibltà ne vënie nia strabaceda da caji de nvalidità, y che i ne vënie nia da nëus per speculazion sun chisc aiuc” à dit l presidënt.
Na cundizion per dé n sustëni a jënt da oradecà dëssa nce deventé la cunescënza da almanco una rujeneda provinziela. Per rejons cultureles ne vën l’ëila suvënz nia sustenida a mparé la rujeneda, na cuestion dassënn zitia, che muessa mo unì valuteda giuridicamënter.

Bënsté per pusciblteies a sëurandé lëures
Sce la Provinzia à mo pusciblteies de sëurandé plu lëures y servijes o cumpré materiai da firmes da tlo, dëssa śën stlarì n bënsté. La Jonta provinziela à ncuei nciarià l espert de dërt aministratif prufessëur Giacomo Santi dl’università de Bologna. “Son dla minonga de avëi nuzà la pusciblteies che l Stat y la Comunità Europea nes da, per cumpré ite dala firmes da tlo” à dit Durnwalder. Cun chësc bënsté uelen udëi sce l ie mo vel puscibltà sëuraprò.

Ufize per la cumunità dl Prëner
Per la cumunità de azion dla linia dl Prëner, na culaburazion danter la provinzies de Verona, Trënt, Bulsan, Tirol y Bayern, dëssel unì njenià n ufize a Franzensfeste. La Provinzia de Bulsan sëurantulerà la presidënza de chësta cumunità y ulëssa perchël avëi n ufize ilò ulache l ie bele la zentrela de usservazion dl Tunel dl Prëner a Franzensfeste.