Atualità
Giaurì la Trienala Ladina, ancunteda di artisc' ladins y pest Argreiter
USP – L presidënt dla Provinzia Durnwalder y l assessëura dl Tirol Palfrader à n sëira (23 lugio) unì giaurì la mostra Trienala Ladina tl Museum Ladin Ciastel de Tor. L mont artistich ladin se à ancuntà per uneré i sies artisc’ che ova giapà crëta dala giuria. Kathrin Partelli à pudù pië do l pest de scultura Agreiter.
Uni trëi ani na mostra dedicheda ai artisc ladins: da n sëira iel tl Museum Ladin inò da udëi la Trienala Ladina. Dala valedes ladines dla Dolomites, dal Friul y dai Grijons ova 36 artisć fat pea l cuncors dal tema „Tl museum per comuniché...“. La crëta dla giuria à giapà Romana Prinoth de Sëlva, Ester Schena dl Cianton di Grijons, Barbara Tavella da La Val, Veronica Zanoner da Moena, Peter Demetz de Urtijëi y Claus Vittur da La Ila. L curatëur d’ert Adam Budak (danterauter nce curadëur tl Landesmuseum a Graz) à svilupà l cunzet „Mirrored Stories“, stories spidledes, per mëter ora i lëures di sies artisć. Da udëi iel pitures y scultures posizionedes a na maniera da crië n liam cun l pez che ie sun l parëi vis-a-vis (cëla cunzet a pert).
„L ie mpurtant avëi n pont de ancunteda de duc i artisć ladins, na luegia per nteressei y per l dialogh“ à dit Durnwalder pra la giaurida, sorissan che „l dëssa vester unfat sce i vën dala valedes tla provinzia de Bulsan, de Trënt o de Belun, la Trienala dëssa tré sëura la sëides ora y tré pea nce artisc ladins dl Friul y di Grijons“.
L Museum Ladin ova chëst ann scrit ora doi cuncorsc: un per la Trienala y un per l pest Agreiter. 53 artisć dl Tirol storich à fat pea chësc segondo cuncors ulache la se tratova de scultura. L pest de 10.000 euro ti ie jit a Kathrin Partelli de Bulsan. Tl Museum iel nce da udëi si pez che ie na nstalazion de lën che reprejenteda n pisciadoi, na levina, n crëp. L liam cun dl mont artistich ladin cun l Tirol ie pra la giaurida nce unì reprejentà dala unì adalerch dl’assessëura ala cultura dl Tirol Beate Palfrader. „I ladins – nsci Palfrader – ie n’antitesa storica al nazionalism, na testemunianza che l Mond ne possa nia unì spartì da sëides naziunalistiches ajache la ravises cultureles ie plu stersces. L scultëur y prufessëur Richard Agreiter, fi de genitores da Colfusch y S.Martin jic tl Böhmen ntan l Opzion, à tl testamënt scrit si avëi al Museum Ladin. L opres artistiches dëssa inò ruvé a S.Martin ulache ie la ravises familieres de Agreiter. L scrì ora n pest de scultura dà esprescion al sentimënt de vester tacà al ncësa y tl medemo mumënt daviert al mont, sciche la recunescënza nternaziunela l desmostra pra Richard Agreiter. „L Tirol zënza Ladins fossa puere de scultura, i Ladins ie davierc al mont y l pest Agreiter sustën chësc spirt“ à dit l’assessëura Palfrader.
L Museum Ladin prejënta tla Trienala Ladina per passa trëi mënsc nchin a diesc lëures per uni artist. Tl svilupé l cunzet de mostra se à i artisć ancuntà plu iedesc cun l curadëur y pra la giaurida ie pona mo ruvei leprò truep d’autri artisć, autoriteies y truep publich. A chësta maniera iel unì arjont l fin prejentà dal diretëur dl museum Stefan Planker „La Trienala dëssa judé i artisć a se prejenté, a giapé na critica cumpetënta, a se ancunté y se baraté ideies tl Museum“. Sibe la Trienala che l pest Argeiter sustën la culaburazion artistica sëura la sëides politiches, à sorissà l presidënt dl Museum Ladin Heinrich Huber.
Na giuria de livel aut à valutà i lëures per i doi cuncorsc. Guido Molinari (prufessëur tl’Accademia a Unieja), Lodovico Pratesi (diretëur Centro Arti Visive a Pesaro), Letizia Ragalia (diretëura dl Museion a Bulsan), Adam Budak (curadëur dla mostra) y Stefan Planker (diretëur dl Museum Ladin) cun Günther Moschig (curadëur a Kitzbühl).
---
Richard Agreiter
L’artist Richard Agreiter, nasciü l’ann 1941 da geniturs ladins dla Val Badia, é emigré a Steinberg am Rofan tl’Austria tratan l’opziun dl 1939.
L’individualism, la tendënza al etern y l’imutabilité é les cualitês ezelëntes dl artist Richard Agreiter. A d’ël ti stal a cör la figöra umana y la natöra. Cun na gran sensibilité descürel le mistêr dl’esistënza umana.
L’artist orô ciafè por süa racoiüda artistica n post nü. Se sintin lié a sües raîsc ladines ti àl surandè süa coleziun al Museum Ladin Ćiastel de Tor cun le fin de promöie l’ert dla scoltöra. Tl panorama magich dles Dolomites y dla Val Badia à les scoltöres arcaiches y sensuales de Richard Agreiter ciafè le post ideal olach’ares po se respidlé.
En onur a chësc artist conesciü él gnü metü a jì tl Museum Ladin le 2. Pest artistich de scoltöra Richard Agreiter che é scrit fora ma por scoltöres.
Adam Budak
Adam Budak é nasciü dl 1966. Al vir a Graz y a Cracovia. Al à studié teater tla Université Jagiellonen de Cracovia y storia dl’ert y teoria dl’ert y dl’architetöra tl Central European University de Praga. Al momënt él curadù d’ert contemporana tl Landesmuseum Joanneum a Graz. Implü él professur ghest tl Higher Institute for Fine Arts de Gent (Belgio). Budak é cofondadù dl Postgraduate Studies Programme in Curatorial Practice and Theory tl Istitut de Storia dl’ert dla université Jagiellonen de Cracovia. Budak é stè le curadù dl paiun dla Polonia (“Architectures of Humanity, Morphic Strategies of Exposure”) en gaujiun dla 9. ediziun dla mostra bienala d’architetöra a Aunejia dl 2004 y curadù ghest de Manifesta7, metüda a jì dl 2008 tl Trentin-Südtirol. Budak à laurè adöm cun n gröm de artisć a livel internazional danter chisc John Baldessari, Maria Lassnig, Louise Bourgeois, Sharon Lockhart, Tatiana Trouve, Monika Sosnowska.
as
