Atualità

Proiet ECHI per nrescì y dé inant l patrimone culturel nia materiel de Gherdëina

USP - N iede fé tuedes de usanzes, tradizion y cunescënzes cultureles che manacia de jì perdudes te Gherdëina y pona les mëter a desposizion dla cumenanza: chësc se à l Museum Ladin Ciastel de Tor tëut dant fajan pea l proiet interreg ECHI che ie unì prejentà (NCUEI) ai 13 de merz a Bulsan. Te na culaburazion danter de plu regions talianes y ciantons svizeri vëniel laurà cun la medema metodologia scientifica laureda ora da esperc.

Prejentà l proiet E.CH.I: la respunsabla per la Lombardia Renata Meazza, l diretëur dl Museum Ladin Stefan Planker, l’assessëura provinziela Sabina Kasslatter Mur y l antropologh Emanuel Valentin;

L senificat de vedla usanzes y cunescënzes tramandedes tla generazions manacia te nosc tëmps de jì perdudes. L proiet E.CH.I (Etnografie italo-svizzere) se stiza sun na cunvenzion UNESCO dl 2003 che vëij dant de defënder y mantenì l patrimone culturel nia materiel. Per mantenì chësc patrimone vëniel te na culaburazion sëura la sëida dla Talia y Svizra laurà cun la medema metodologies scientifiches. L proiet de tueda, cataloghisazion y prejentazion al publich vën realisà ti ciantons svizeri Vallais/Wallis, Tessin, Grijons, tla regions Lombardia, Val d’Aosta, Piemonte y tla Provinzia de Bulsan cun l Museum Ladin Ćiastel de Tor. „L savëi culturel dëssa unì documentà tan giut che i testemonesc ie mo n vita“ à dit l assessëura Sabina Kasslatter Mur pra la prejentazion. La Comunità Europea à metù a desposizion 2,7 milion de euro, de chisc vën 190.000 adurvei tl Südtirol. “La Provinzia à juntà pro 10.000 euro” à dit l assessëura.

L Museum Ladin à cris ora de dediché la nrescida a Gherdëina. “L’idea ie chëla de se limité n iede a na valeda sëula ma a na maniera sistematica y cumpleta, ma dantaldut se stizan sun stages de furmazion y sun criters scientifics laurei ora da esperc dl setëur“ spiega l diretëur dl Museum Stefan Planker. Nscì iel unì nciarià l etnologh y atropologh ladin Emanuel Valentin de fé n inventar dl patrimone culturel nia materiel. Si ncëria de doi ani ie de tué do, nrescì, documenté, analisé sun l ciamp, cataloghé y nventarisé i bëns culturei nia materiei.

Nchinamò iel bele unì laurà te doi fases. N iede an tëut ca cie che fova bele dan man. Nsci iel unì tëut ca ntervistes che Oswald Rifesser y Georg Dellago ova ti ani ’80 fat per Radio Gherdëina. Chësta testemunianzes de vedla usanzes y stories de vita ie unides cataloghisedes y publichedes tl catalogh online dl patrimone culturel dl Südtirol (www.provinz.bz.it/katalog-kulturgueter). Tres l Museum Ladin possa chësta registrazions unì nuzedes per tuedes.
Se stizan sun la testemunianzes a usc iel unì nvià via la segonda fasa de tueda. Tulan su cuntat cun jënt de Gherdëina ie cun metodologies antropologiches sistematiches unì tëut su material video, fotos y audio.

Nchin ala fin dl 2012 uniral metù adum 10 pec video che sarà da udëi tl Museum Ladin Ćiastel de Tor. Chisc pitli filmac conta la tradizions y usanzes prinzipeles de Gherdëina che manacia de jì perdudes.

Ti trëi ciantons svizeri y tla cater regions talianes vëniel tl proiet E.CH.I. laurà cun la medema strategia y metodologia scientifica. Universiteies, prufessëures, istituzions dl Minister y l Consiglio Nazionale delle Ricerche (CNR) lëura deberieda cun l fin de realisé n inventar on-line per documenté i bëns nia materiei de dut l raion de nteres. Nfati duta la documentazions, nia me chëla dl Museum Ladin, unirà ala fin dl ann prejenteda sun na plataforma web. “L gran valor ie nia me avëi na documentazion per la jënt dl post, ma de pudëi se paredlé tl raion dl’Elpes” spiega Stefan Planker.

L proiet vëija nce dant n epilogh leterer ulache fajerà pea cater scritëures taliani. Ala pert de Gherdëina se dedichea Marco Albino Ferrari. De fauré ai bele metù man de jì tla regions nteressedes per tò su cuntat cun i raions y la persones dl post. La cuntedes che i meterà adum unirà dates ora te na publicazion. La na prejentazion mo dan la publicazion ie prugrameda ai 6 de agost a S.Crestina te na culaburazion cun la lia turistica.

Cun l proiet E.CH.I. vëniel dat atuazion ala cunvenzion Unesco tres la individuazion de na metodologia che vede bën per duc i partner che lëura pra l proiet, leprò uelen judé pro che la jënt se rënde cont dla mpurtanza dl patrimone di bëns nia materiei. L fin zentrel ie dé inant ala generazion dl daunì chisc savëies y de crië na rë de cooperazion transfrontaliera danter i partner.

Chiche sa da cunté de vel usanza, trasdizion ma nce de vel festa o bal particuler ie prià bel de to su cuntat cun l Museum Ladin (tel. 0474 524 020). Per la tueda iel nce de utl sce l possa unì metù a desposizion vel material video y fotografich.

Usanzes documentedes sun video
Marcià Segra Sacun y scinché i pëires
Cianté la tlécanoht, la juebies d’Avënt
Malans da San Miculau
Cianté la bona man
Cianté l bel mei
Rubé l’ola de juebia grassa
Usanzes da Pasca
Tradizions de dlieja
Desmunté dl bestiam
Helau – tré zedules

as

Galaria dales fotografies

Nrescì y dé inant l patrimone culturel nia materiel de Gherdëina

Landesrätin Kasslatter Mur zur Bedeutung des Projektes E.C.H.I

Emanuel Valentin: la nrescida muef da material che ie bele

Emanuel Valentin: metodologia atropologica

Stefan Planker: valor dl inverntar online

Stefan Planker: lauré scientificamënter