Atualità

Scora / Cultura | 09.04.2003 | 12:44

Deplü presënza di ladins tl’Université de Porsenù

OSP - La seziun ladina ciafarà na süa lerch tl frabicat nü dla Facolté de Sciënzes dla Formaziun dl’Université de Porsenù. La rapresentanza ladina tla Junta dl’université gnarà garantida tres na modaziun proponüda ciamò en chësc mëis al Consëi d’aministraziun. I diploms de laurea ince por ladin. Colaboraziun dejidrada cun scora y istituziuns culturales ladines.

Dassënn cuntënt é stè l’assessur ladin dl’incuntada albüda inier, ai 7 d’aurì 2003 cun le Presidënt dl’Université Friedrich Schmidl, le Degan dla Faculté Gerwald Wallnöfer y le rapresentant dla seziun ladina Theodor Rifesser. Te chësta incuntada che à lascè lerch assà por tratè dötes les chestiuns di ladins ti raporć cun l’université él suradöt da sotlinié le bun tlima y la disponibilite a sostignì la plü picera mendranza de Südtirol tla formaziun de sü insegnanć dla scolina y dla scora elementara da pert dla majera istituziun de formaziun dla Provinzia.

Do avëi splighé le funzionamënt dl’istituziun cun sües 3 seziuns por vigne sistem scolastich, él gnü tlarì che l’istituziun de n istitut de ladinistica ne gnarà nia realisé por le fat che l’université te so statut se tëgn al ordinamënt nazional nü che prevëiga ma plü dipartimënć por l’inrescida, facultês por l’insegnamënt y zëntri de formaziun y inrescida, zënza capazité iuridica. Tl’université de Balsan y Porsene n’él plü porchël degün istituć, inće sce val’ université taliana à lascè jì inant i vedli che funzionâ bele.

La seziun ladina ciafarà na süa lerch tl frabicat nü dl’université, sciöche al s’é gnü damanè dal rapresentant ladin tl Consëi d’aministraziun. Nia despartida ne gnarà la biblioteca che dess ester deboriada por düć.

L’université n’ó nia laurè cun le despartì i grups linguistics, mo ó ester n zënter olache i grups s’incunta y se barata fora esperiënzes. Insciö à les studëntes y i studënć ladins la poscibilité da tó pert ales leziuns talianes y todësces y à implü ćiamò insegnamënć de ladin y por s’arjigné al insegnamënt plurilinguistich. I diploms universitars gnarà fać te 3 lingac, inće por ladin, à cuntè Theodor Rifesser a üna cun i responsabli plü alć dl’université.

Te chësc momënt él 18 studëntes ladines che frecuentëia la facolté de sciënzes dla formaziun primara a Porsenù, valgönes de chëstes rovarà sü stüdi ćiamò en chësc ann.

La rapresentanza di ladins gnarà inće garantida tla Junta dl’université, sce le/la rapresentant/a ladin/a ne vëgn nia lité o litada sciöche vizepresidënt/a. Chësc se damana na modaziun a n articul dl statut che gnarà proponüda dala proscima sentada ćiamò en chësc mëis. Dedô arà le Ministêr la poscibilité da tó posiziun anter 180 dis.

Baié él inće gnü dla inrescida por l’ambit ladin y dla poscibilité de tó sö n professur ordinar ladin. Chësc ne bastel nia che sides n espert linguistich, mo messess inće ester n espert tl ćiamp dla pedagogia, vëgnel pö te chësta facolté arjigné ca i insegnanć dl dagnì. La prozedöra universitara de chësc vers n’é nia scëmpla y i ladins n’à de chësc vers nia na süa independënza dal sistem nazional. An ó fà döt le poscibl por podëi dè na inćiaria de dotorat cun n stipendium a n/a ladin/a, inće eventualmënter en colaboraziun cun na université foresta. La chestiun sce i mesi finanziars dess gnì partis sö por grups linguistics o por proieć n’é nia ćiamò stlüda jö.

L’assessur Mussner à prospetè che inće l’Assessorat ladin podess dè inćiaries de inrescida al’université, suradöt tl ćiamp dl’inrescida scolastica.

N’ater tema tratè é stades les scores de spezialisaziun por i insegnanć dles scores mesanes y altes scrites dant por lege. Chilò él ćina śëgn ma gnü ativé la seziun taliana. Da pert dles Intendënzes él ćiamò da tlarì n valgönes chestiuns por i proscims concursc. Nia tler n’él ćiamò canch’al piarà ia la seziun todëscia.

En general mëss l’université vire cun de gran malsegurëzes sön le dagnì y sön l’atuaziun dla reforma che vëiga danfora 3 agn de basa y 2 de spezialisaziun; val’ problems él ćiamò cun le reconoscimënt di tutui de stüde. Inće i contrać por le personal aministratif é dötaurela en tratativa.

L’université s’aoda na buna integraziun cun le teritore y na buna colaboraziun cun les intendënzes y istituziuns culturales, cun chëres ch’ara n’ó daldöt nia jì en rivalité. Al é gnü sotlinié la buna colaboraziun cun l’Istitut Cultural “Micurà de Rü”, cun chël ch’al é bele gnü fat deplü proieć deboriada sciöche le Coloquium Retoromanistich y la presentaziun de libri. Tl dagnì él inće preodü

n seminar sön i ladins.

Döt adöm à l’université te chësc cürt tëmp fat de gragn vari inant y chësc é gnü desmostrè inće al dé dla porta daverta che à podü ospité tröc interessà da Südtirol y da defora.

OSP