Politica | 11.08.2011 | 13:35

L pont de Durnwalder 1/per la populazion ladina

N vizepresidënt dla Provinzia ladin, n giudesc ladin, l bilinguism „B“ per la matura ladina y na soluzion per i jëufs dla Dolomites ie stai i argumënc che l presidënt dla Provinzia Durnwalder à purtà n cont dla populazion ladina te si cunferënza stampa da instà (NCUEI) ai 11 de agost a Falzes.

La ncëria de vizepresidënt dla Provinzia dëssa nce unì ududa dant per la populazion ladina. Durnwalder à te chësc cuntest dit de ulëi mëter a jì la stiera aldò. Sciche cossa bele data prò à l presidënt dla Provinzia prejentà la puscibltà de na stiera de giudesc de Cunsëi de stat y dla suneria aministrativa regiunela per n ladin.

Nce bele dat prò ie, aldò de Durnwalder, che la matura te na scola ladina unirà recunesciuda per l bilinguism „B“. „Chësc dëssa unì sëurandat automaticamënter, cossa che nia duc ne fova a una. Da pert di reprejentanc ladins iel stat drët n gran nteressamënt, perchël ons nce ulù azeté si dumanda“. I sculeies tla valedes ladines fej la scolina, l’elementera, mesana y la scola auta te doi rujenedes. „Do passa 10 ani de scola paritetica à i sculeies bën arjont l livel dl bilinguism B“ à dit Durnwalder. Śën iel mo da udëi sce l ie debujën de na delibra dla Jonta provinziela per purté inant chësta cuestion, cossa che jissa do la rata debota, o sce l ie debujën de na norma de atuazion che muessa passé a Roma y che adurvessa scialdi plu tëmp.

La soluzions per l muvimënt de streda à na bona posizion sun la lista di lëures per la populazion ladina. Per la ntreda tla val Badia a San Laurënz iel bele nvià via la proietazions. Per i jëufs dla Dolomites iel ëura de abiné na soluzion. „Persunalmënter sons plu per l daz ajache l ne śera nia de fin la streda, y chiche à propi debujën ruva mpomo sun i jëufs“ à dit Luis Durnwalder. I scioldi de n daz ne dëssa nia ji tla cassa dla Provinzia, ma unì nuzei per pruvedimënc sun la stredes di jëufs. Te Passeier an fat de bona speriënzes cun l daz sun l jëuf de Rombo/Timmelsjoch ulache i chemuns giapa i scioldi per nvestizions sun la stredes. Sce n uel jì de viers de śaré defin i jëufs, muessel unì coordinà drët bën. Da pert de Belun y Trënt nes fovel bele unì mustrà dificulteies.

L’acurdanza de Milan ie nce de nteres plu strënt per i ladins ajache l vëija dant la puscibltà de regulamenté da nuef la RAI a Bulsan cun la redazion y i programs ladins. „Ulessan che i ladins giape plu tëmp de trasmiscion y na miëur strutura. Speron che chësc sarà tosc puscibl“. Per tant che reverda i 40 milion de euro per i chemuns ujins à Durnwalder dit che ultimamënter iel unì prejentà prim proiec. La dificultà ie tlo mo for l custimënt de gestion de chisc scioldi. „Nëus an pensà la fé nstës te Gherdëina o tla Val Badia zënza custimënt. Da pert dl Stat ulëssen na gestion a paiamënt a Verona che tol ite la provinzies de Bulsan (cun 7-9 chemuns ujins) deberieda cun Trënt (41 chemuns ujins). L’idea dl sustëni per i chemuns ujins ie chëla de arjonjer na sëida plu mujela te chëla che n finanzieia proiec sëuracomunei.

Tosc scumëncia l ann de scola ulache l unirà nce tla valedes ladines metù n drova la reforma dla scoles autes. Da permò iel a San Ciascian unì giaurì n museum nuef, cossa che nie ie te chisc tëmps nia plu realstich „ma per la populazion ladina iel unì fat n’ezezion“ nscì Drunwalder. „Nce capësce nia l scetizism da pert dl Museum de Gherdëina per na culaburazion cun la Provinzia. Ma sce ëi uel fe nscila, sons cuntëc per l atività che i fej“ à dit l presidënt. La Provinzia ti ova pità de fé su la cësa, ma l Museum ne ova nia ulù mpresté si esponac per n tëmp plu lonch. Durnwalder à dit de capì che l Museum uel resté independënt, y la Provinzia ne sfurzerà nce deguni.

as

Galaria dales fotografies

L presidënt Durnwalder tla cunferënza stampa a Falzes cun jurnalisc' ladins (foto USP/Pertl).