Atualità

Scora / Cultura | 03.09.2013 | 15:08

Di dla Scola Ladina gëura na vijion de ntegrazion (cun audio y video)

“Mparé a cunëscer la rujenedes y la cultures per se giaurì al’Europa y per ntegré miec chëi che vën a viver da nëus” chësc ie stat un di pensieres zentrei che l assessëur ladin Mussner y l ntendënt Verra à (NCUEI) ai 03 de setëmber dat pea ala cumenanza de nsenianc y respunsabli dla scola. Tl “Di dla Scola Ladina” a Urtijëi iel nce unì jit plu sot ala tematica dla funzion dla valutazion di sculeies.

L Di dla Scola Ladina gëura l ann de scola nuef ti luesc ladins ti jan do a trëi obietives: miuré i cuntac danter nsenianc y respunsabli, se dé ju cun n aspet particuler dl nseniamënt y prejenté nuviteies. Tla programazion dla scola ladina iel unì cialà danora a chël che sarà l svilup europeich: “Da pert dla Jonta provinziela iel unì udù dant finanziamënc per judé pro acioche i sculeies de families imigrantes se feje plu saurì a se ntegré tla cumenanza de scola” à cunedì l assessëur Florian Mussner. Te chëla che l sistem scolastich se stiza sun la fundamënta dl plurilinguism, vëniel nia me nsenià rujenedes ma nce mparà a cunëscer la maniera de viver d’autra cultures. Ntan l ultimo ann iel tla scoles autes bele unì scumencià a nsenië argumënc singuli tla rujeneda nglëija aldò dla metodologia CLIL (Content and Language Integrated Learning). “La ne se trata nia me de nsenië de plu rujenedes, on de bujën de na vijion davierta de viers dl’autra cultures. Sce nosta jënt ie davierta ala cultura mundiela ie chësc mo na majera arjonta” à dit l ntendënt Roland Verra.

La crisa economica à bele sfurzà l’Aministrazion provinziela a scurté da trëi a cin percënt dla stieres te de plu ciamps. “Tla scola ladina lëurel 413 persones y nce sce on bele messù scurté pra la stredes, iela nchinamò jita a nia scurté stieres tla Cultura y tla Scola ladina” à dit Florian Mussner. Sce la jirà inant nscila nce tl daunì, depënt nce dala iscrizions. Tla scoles de ublianza iel chëst ann manco sculeies ajache l ie nasciù manco mutans y mutons. Tla scoles autes iel per chësc ann de scola stat 11 percënt de plu iscrizions, “Chësc ie la majera garanzia per mantenì la stieres tla scola” à dit l assessëur ala scola ladina.

La bona pertes dla Scola ladina vën for plu a cunesciudes a livel de duta la provinzia. Nsci vëniel per ejëmpl udù cun gran stima la furmazion spezifica per judé ai sculeies cun dificulteies dl mparé y la ntegrazion de imigranc.
Danter la problematiches che adrova na soluzion à l assessëur Mussner nunzià l bujën de plu ëures per de nseniamënt tla Scola de Mujiga ulache n ie tl lëur de abiné na soluzion provisoria y ulache n se adrova nce na soluzion per plu giut.
N cont dl trasport di sculeies se à l assessëur damandà na majera culaburazion y barat de nfurmazion danter direzions de scola, Ntendënza y Assessorat Ladin.
Do l prim ann de sperienza cun l’ena de scola a cin dis, à Mussner sorissà l bujën de na mudazion acioche la cunzentrazion de ëures ne devënta nia massa pesocia per i sculeies. De chësc viers à l ntendënt fat la pruposta de tré ite de plu l’ativiteies de tëmp liede sciche la mujiga y l sport tl curriculum normal de scola y de les valuté sciche na materia. A chësta maniera ne unissel nia sëuraciarià i sculeies. L ntendënt à lecurdà la nuviteies di ultimi mënsc sciche per ejëmpl i materiai nueves per l nseniamënt dla rujeneda ladina tla scola auta. Chëst ann unirai nce anjeniei per l’elementera. Ntan chësc ann de scola uniral da pert dla Ntendënza laurà sun l terzo liber dla gramatica cumpareda per l tudësch, talian y ladin. Materiai de nseniamënt unirà nce anjeniei n cont dla cunescënza fonologica. Tl cheder de na bona culaburazion cun la Scola de Mujiga iel danter auter prugramà de dé ora na culezion de cianties per i sculeies plu pitli.

Tla segonda pert dl Di dla Scola Ladina se à i nsenianc y respunsabli dat ju cun la tematica dla valutazion di sculeies. La cunesciuda prufessëura Graziella Pozzo, dl'università de Torino, à metù a cuer che la valutazion di sculeies ie n prozes y che la ne à nia na funzion de dé n giudize, ma de pité na chance formativa al sculé. (USP)