Atualità

Dì internaziunel dla rujeneda dl’oma: La rujeneda ie la tlé per la cultura

L’UNESCO ti dedichea uni ann n dì aposta ala defendura dla rujeneda dl’oma. Chësc dì ie ai 21 de fauré y ti dà n’atenzion particulera al mantenimënt di lingac de mendranza. "L'adurvanza y la cura dla rujeneda dl'oma ie, dantadut per la mendranzes, la fundamënta per mantenì l'identità culturela y dé inant la memoria storica y la usanzes ala generazions che vën docà", nsci l assessëur ladin Mussner.

Superjù vëniel ncueicundì sun dut l mond adurvà n 6.000 lingac. Bën 2.500 de chisc ie tl pericul cuncret de murì ora. Per mëter tla lum uni ann chësc pericul à la UNESCO detlarà l 21 de fauré "Dì internaziunel dla rujeneda dl'oma". "I idioms ladins ie l patrimone culturel plu mpurtant de nosta populazion y perchël iel de bujën che i vënie adurvei y rujenei dì per dì", dij l assessëur ladin Florian Mussner, che sotrissea che l ladin ne ie nia mé n mesun de comunicazion tla vita da uni dì, ma che l reprejentea nce n'arpejon culturela per nosta mendranza y che l muessa unì defendù y tramandà inant ala generazions che vën docà.  

Per realisé chësc fin giaud la mendranza ladina tl Südtirol de na scunanza particulera y la possa se nuzé de istituzions y scoles cun programs de furmazion aposta che pieta n'educaziun y na istruzion adatedes per i bujëns de na mendranza te n cuntest plurilinguistich. La istituzions defrëntes che se dà ju cun la furmazion scolastica se cruzia nce dl stude dla didatica dl lingaz y dla cultura ladina te si aspec defrënc. "Chësta istituzions ie na seva per l mantenimënt y l svilup dla rujeneda ladina, nce acioche la posse unì tramandeda ala generazions jëunes", nsci Mussner.

Dla minonga, che tramandé la rujeneda dl'oma ala generazions che vën do sibe n fat de mpurtanza, ie nce l Assessëur per la Furmazion y la Cultura tudëscia Philipp Achammer. Ël lecorda che tl Südtirol vëniel al didancuei rujenà bën 150 rujenedes. I mutons y la mutans de nosc cunzitadins nueves dëssa sambën mparé tudësch, talian y ladin, ma l ie nce mpurtant che i mpere si rujeneda dl'oma, sotrissea l assessëur Achammer, che ie nce cumpetënt per la ntegrazion. La rujeneda dl'oma ie defati, nsci  Achammer, "na cundizion y fundamënta per l svilup de n bi- y plurilinguism, che ie de for majera mpurtanza te nosc mond globalisà".    

"Pervia che n lingaz viv inant dantaldut per l merit  dla persones che l rejona ie chësta ncuei na bona ucajion per rengrazië duc chëi che se dà ju cun la cura dl lingaz dl'oma tla vita da uni dì tla families, te dliejia y ti ciamps dla cultura y dla scola. Per ne lascé no pro che chësc fil, che fej ora nosta identità, se zere iel de gran mpurtanza mutivé for da nuef i jëuni, ajache la la pluralità linguistica ie n arichimënt per duta la sozietà dl Südtirol", sotrissea Florian Mussner.

USP