Politica | 05.09.2012 | 13:51

Gran orden de merit ai presidënc Napolitano y Fischer per i 40 ani Autonomia

USP – I presidënc dla Talia y dl’Austria Giorgio Napolitano y Heinz Fischer à pià do l gran orden de merit dla Provinzia de Bulsan. Cun la sëurandata (NCUEI) ai 05 de setëmber a Maran à l Südtirol demustrà recunescënza al’Austria y al Stat Talian per avëi lascià prò l’Autonomia al Südtirol.

Tl Kurhaus a Maran iel unì zelebrà n mumënt mpurtant de na storia de suzes. Avisa sun l di, dan 66 ani, iel unì sotscrì l Tratat de Paris. „Chësc ie stat la fundamënta de chël che son aldidancuei, de chël che on, de cie che fajon y ulà che jon“ à dit l presidënt dla Provinzia Luis Durnwalder. Sce l Südtirol à n model de autonomia che che vën recunesciù lonc y lerch, iel – aldò Durnwalder – da recunëscer a jënt che à sapù da cialé danora, jënt da n cuer democratich tl Südtirol, tla Talian y tl’Austria. Chësta persones à nvià via na streda de tratatives, de valivanza y de respet l un cun l auter.

A Maran iel unì festejà 40 ani dl Segondo Statut d’Autonomia, n Statut che aldò dl presidënt dla Provinzia merita nce l inuem „Autonomia“. Dan ai uedli de duc ie unì mustrà su che l’Autonomia ne ie nia na cossa logica o n cumpromis, ma na arjonta cumbatuda cun truep sacrifizi y truepa pazienza, per chëla che – nscì Durnwalder – pudons duc avëi stolz.

Pra la festa ie nce unì lecurdà i 20 ani che ie finà via l stritoz danter l’Austria y la Talia per l Südtirol. La storia de na soluzion de n stritoz nternaziunel, la storia de trëi grupes de rujeneda y de n cunviver tla pesc ie n bën de gran valor per la Talia, per l’Austria ma dantaprima per duta la jënt dl Südtirol. I ie unì fat sun na strutura che ie n ejëmpl garatà per l cunviver de mendranzes. Tudësc, taliani y ladins ne ie nia plu contra l’auter, ma cun l’auter: „speron de nes svilupé mo inant a n per l’auter“ à dit l presidënt dla Provinzia.

Pra la sëurandata dl Orden de merit ai doi presidënc de Stat, i doi garanc dla costituzion ne iel nia unì lascià da na pert la situazion atuela. „Dal 1972 ne à l’Autonomia mo mei sentì tan de prescion sciche ncuei“ à dit Durnwalder. La Provinzia pertënd che l vënie respetà la fundamëntes, seguredes nce a livel nternaziunel, che lascia pro n auto-aministrazion, sëides tleres di ciamps de cumpetënza y n finanziamënt segur y stabil dla Provinzia cun chëutes da tlo.

Napolitano y Fischer ie unic unerei dala Jonta provinziela per na rejon dopla: sciche uemes che à daniëura abù cuer per la jënt dl Südtirol, unfat de ce grupa de rujeneda, ma nce sciche reprejentanc de livel plu aut de doi stac che garantësc l’Autonomia y de chëi che Südtirol fej da puent.

Do la sëurandata dl gran orden, à Napolitano dit che l Tratat de Paris ie stat la fundamënta de na soluzion inuvativa per mendranzes, ma l ne ie dessegur nia stat saurì a trasfurmé la vijions dl tatat tla realtà. La regules fundamenteles de scunanza dla mendranzes ie scrites dla costituzion, nscì sciche i prinzipies dl’Autonomia de Süditol. Nscì al segurà che l’Autonomia dl Südtirol ne dëssa mei unì ndeblida de cuntenuc y la ne unirà ne no ndeblida. „Mumënc de puecia cumprenscion danter la Provinzia y l Guviern Monti ie destinei a finè via tres tratatives di organns de cumpetënza“ à dit Napolitano. Danter laudes per la maniera de cunvivënza che ie unida arjonta tl Südtirol, à l presidënt dla Talia fat n apel de crëta per valores sciche l plurilinguism y l cunëscer de plu cultures.

L presidënt dl’Austria Heinz Fischer à te si rujeneda do la sëurandata sorissà che l à pià do chësc orden a inuem de duc tl’Austria che se à mpenià cun gran idealism y savëi per na soluzion de pesc per l Südtirol. L’Autonomia ti à garantì segurëza de rujeneda y de cultura ala mendranza tudëscia y ladina, ma tl medemo mumënt nce bënsté y pesc. Nce sce l ie mo da ressolver vel custions, possen aldò de Fischer di che la grupes de rujeneda viv zënza cunflic. L cunviver tla pesc ie n gran valor che la va de mantenì nce te tëmps de crista.
Per Fischer à la prima ancunteda di presidënc dla Talia y Austria tl Südtirol na gran valuta simbolica, „y chësc ie drët nscila“ à dit l presidënt dl’Austria. La funzion de scunanza che l’Austria à per l Südtirol unirà mantenida tl daunì – à segurà Fischer.

---
Fotos dla festa di 40 ani Autonomia sun la plata facebook „Jonta dla Provinzia de Bulsan".