Les ëres y le laûr: Mostra fotografica dai 2 de merz inant
Do che le laûr dles ëres ê stè por secui chël dles paures, s’àl daurì por vëres tl 20ejimo secul plü poscibilitês de laûr. Na suraodüda dl svilup tl monn dl laûr dles ëres tla perioda dal 1930 al 1970 y i mudamënć che taca laprò vëgn pitada dala mostra fotografica „Les ëres y le laûr“ che gnarà daurida ai 2 de merz a Balsan.
Le laûr feminin é gnü caraterisé tl Südtirol por secui alalungia da ativitês tl monn dl’agricoltöra y te ćiasa. Ćina la pröma pert dl 20. secul laurâ la gran pert dles ëres (1936: 41,3 %) tl setur dl’agricoltöra. Le laûr dles paures ê caraterisé da na vita de renunzia. Les ëres ê responsables dl zidlamënt di tiers y laorâ sciöche artejanes.
Nia ma ti lüsc da paur mo scialdi indlunch ê le laûr dles ëres che tacâ adöm cun le laûr te ćiasa, inće deache impëgns fora de ćiasa gnô odüs te na manira moralmënter nia positiva. Chësta conscidraziun dl laûr feminin à inće caraterisé la situaziun dles ëres tl Südtirol, che ê por na maiù pert atives tl laûr de ćiasa y tl ćiamp dles tesciaries.
Tl Südtirol gnô les ëres inće adorades tles mineroes, por ejëmpl sciöche racoiadësses de minerai. Implü laorâres inće tla produziun de alimentars, tla fruticoltöra y orticoltöra.
Le 19ejimo y 20ejimo secul é – por merit dl renforzamënt dles strades y dla ferata – caraterisé da n aumënt dl comerz y dl turism tl Südtirol, dui pilastri che é fondamentai ćiamo aldedaincö por n bun funzionamënt dl’economia. Te chisc dui ćiamps s’âl daurì por les ëres poscibilitês nöies sciöche manajadësses o laurantes de ostaries y hotì, olache ares s’à inće demostrè dër competëntes.
Te d’atri ćiamps d’ativité s’â les ëres tla pröma pert dl 20ejimo secul fat plü ert; olache ares à ciafè na poscibilité de integraziun plü saurida é stè le ćiamp dla formaziun, bonamënter inće deache al é n ativité paiada demanco co d’atres. Cun l’insediamënt de impreses industriales, metüdes sö dantadöt a Maran y a Balsan sön scomenciadia dl fascism, ân orü promöie dantadöt l’entrada sön le marćé dl laûr por les ëres dl grup linguistich talian. Te chësta fasa storica ciafâ les ëres prinzipalmënter laûr sciöche laurantes, impiegades, ëres che puzenâ, vardianes y por l’assistënza di mituns di lauranć.
Impormò ti agn 50 y 60 s’âl formè n svilup positif por l’entrada tl monn dl laûr por les ëres por merit dl boom economich. Da öna na pert â la modernisaziun di aparć da adorè te ćiasa alisiré cotan le laûr dles ëres, dal’atra â le svilup dl setur terziar daurì les portes a ativitês de laûr nöies sciöche impiegades tl sorvisc dl telefonn y telegraf. L’azès al monn dl laûr n’ê impò nia saurì, te chësc vers ê stè l’aumënt de iscriziuns tles scores altes y tles univeristês dal 1960 inant de gran aiüt.
Ti ultims dezenns él insciö inće aumentè cotan le numer dles ëres tl marćé dl laûr, dantadöt tl setur terziar olache le 80 porcënt dles ëres laôra y che é partì sö te „setur di sorvisc“ (turism, gastronomia, sorvisc y laûrs de ćiasa, sorvisc soziai) „comerz“ y „sorvisc publics“ (formaziun, aministraziun publica, sorvisc sanitars).
Na vijiun generala sön le svilup y les mudaziuns dl monn dl laûr por les ëres dl Südtirol, dantadöt ti dezenns danter i agn 1930 y 1970, vëgn pitada dala mostra fotografica „Les ëres y le laûr“ che vëgn metüda da jì dal Archif provinzial (Alessandro Campaner), dal Archif dles ëres (Alessandra Spada) y dala ćite de Balsan.
La mostra „Les ëres y le laûr“ vëgn daurida
en lönesc, ai 2 de merz (dé dl’ëra)
dales 19
tl foyer
dla sënta dl’Aministraziun dla citè da Balsan
strada Gumer 7
Balsan
en presënza dl’assessuria comunala Patrizia Trincato, dla suranstanta dl Archif provinzial Christine Roilo y de Alessandra Spada. La mostra restarà daverta ćina ai 13 de merz, le lönesc y le mercui dales 08.30 ales 17.00, le mertesc y la jöbia dales 08.30 ćina les 18, le vëndres dales 08.30 ales 15.00.
Plü informaziuns pon ciafè contatan l’Archif provinzial, tel.: 0471 411971, e-mail: landesarchiv@provinz.bz.it, sigrid.morandell@provinz.bz.it, alessandro.campaner@provinz.bz.it
rc
